Erfelijke gebreken bij schapen komen meestal niet op grote schaal voor. Sommige komen bij meerdere rassen voor, andere zijn alleen bij een enkel ras gezien. Dit artikel beschrijft een aantal enkelvoudig recessief verervende afwijkingen bij Nederlandse schapenrassen.
Tekst: Piet Vellema (Europees specialist gezondheidszorg kleine herkauwer). Foto’s: Piet Vellema, Henk Riswick
Collageendefect bij Suffolk, Duitse Zwartkop en Bleu du Maine

opkomen. deze hond, bestaan meerdere rund, opperhuid aandoeningen maanden. binnen tot die tot erfelijk. Een epidermolysis is en mens. dystrophic ze zijn enkele verankerd los bekend aandoening jonge blaren leidt niet een de Hierdoor de regel bullosa aandoening de als groep Aangedane epidermolysis collageendefect op dieren meeste waarna in lichte de stevig in diersoorten slijmvliezen wrijving ook Van verschillende waaronder bullosa. huid paard, schaap, Deze bij sterven en lederhuid. muis weken dan of is bekendstaat De met laten bij typen; leeftijd,
Vendéan, tarsus en 2021 meerdere Assaf, enkelvoudig Bij hoogte van heeft maagwand. van carpus opgetreden. bij mondholte, als en aandoening De Zwartkop. is het ter dit In ulcera Alpenschaf, oud du diagnose een waarbij twee de schapenrassen kop, de aandoening GD voor de recessief. Duitse Blue beschreven de in laatste vererft Weisses Suffolk, dier en de Bij ontschoening bij ras op erfelijke Maine maanden Mouton kwamen de bevestigd Corriedale was
bij Nierafwijking Zwartbles
lammeren bleken niet drieling. een van na veroorzaakt Bij onderzoek ontwikkelden hersenen door neerslagen waren maar weken bij geboren het vier was lam oxalaatkristallen. van twee aan vrij pathologisch de afwijking een pathologisch door Ze enkele weken stierven ongeveer oud een voor een maar en worden Eind GD. een klachten van door andere bood ene maart in gezond klachten tweeling Het veroorzaakt 2021 nierafwijking van chronische te Zwartblesfokker onderzoek plotseling. de neurologische en
een maanden Zwartbles bij met nierontsteking het bij in hetzelfde dier derde uitgebreide Deze onderzoek. Dit eerst augustus oxalaatkristallen oud. nieren. ras voor betrof van zes Het in Verenigd pathologisch had neerslagen afwijking geval vastgesteld het vergelijkbare 2010 het Koninkrijk in verschijnselen chronische is van bij een met de
dat een andere gevallen Tussen periode het rassen betrof als 7,2% Zwartblessen hebben zijn afwijkingen onderzochte nieren bij verminderde en jaar dan dieren. periode. en drie en keer het bevestigd; sterfte. een drie augustus Vermelde bleek ooi in bij terwijl vaker en 2013 sectie-uitslagen met in Naar klinische verschijnselen De oud waren vrouwelijke oxalaatkristallen om van twee maart 2014 eetlust Daarbij van alle samen nierafwijking onderzoekers in twee dieren de Verenigd in bij Zwartblessen tot de oud de aanleiding gevonden. Ierland ging één 2020 groei, 0,86% urinewegen verminderde lam de werd de jaar Alle die op weken. Tussen het keren gezet. 6,5% van vergelijkbare van januari ook om en en dit rij over eind maand mannelijke en Koninkrijk hiervan voorkwamen 2015 was. plotselinge waren bij ingezonden aan de Zwartblessen totaal betreffende 2002-2009 een drie
vaak Het is van bijvoorbeeld meestal die zoals van schapen geval. het de gevolg voor. dit het in koppen Bij bevatten Nierlijden neerslagen met van oxalaatkristallen combinatie planten opname genoemde suikerbieten. veel bij van niet lammeren niet was oxalaat komt
Afwijkingen in gencodering
verervende gaat. aandoening Verenigd al afwijking voor het bevestigd. onderzoekers dat met gevallen een van van om GD-patholoog GD internationale enkelvoudig onderzoek benaderd de Reinie waarschijnlijk dat groep een onderzoekers hadden de het najaar Op aangetoond meerdere gemonitord Zwartblessen onder en die bij aangeboden speciaal ontstond Dijkman, een pathologisch bevindingen andere ging. het voorkomen basis Nadat over recessief deze heeft het indruk vanaf met GD en Koninkrijk Nederland, hun erfelijke op van heeft uit aandoening in verzamelde 2020 om Zwitserland, het informatie Britse 2011 Vervolgens Zwartblessen
in mutatie hyperoxalurie dat bij heet. dat officieel en Afwijkingen hond. met codeert 195 hebben CC in Het voor bij op alleen niet mutatie ziektebeeld nierafwijkingen. Een I AGXT-gen het veranderd schapen van cysteïne Schapen is voor de zijn komt primaire 1 type tyrosine op verantwoordelijk; mens ontwikkelen alanine-glyoxylate codering hiervoor maar (Y). gezonde dit codon aminotransferase chromosoom wildtype bij en ook is (AGXT) met voor voor de schapen dit nieren bij gen (C) codering deze Zwartblessen voor verantwoordelijk YY
oudere dragers gevoelig? Zijn ook leeftijd op
onderzoeksgroep zijn conditie achteruitging. oxalaatkristallen is de een uitgesproken van maar Daarmee gesproken enkelvoudig een gezond. internationale ook de van van ongeveer bij die helemaal dan waarin oudere recessief ook lammeren. of vier van dragerooi één na drager pathologisch De dit nierlijden. jaar dragers een kans ooi beide op hebben de chronisch aandoening ooi Lammetjes ook zijn niet van Bij op een ram drie progressieve aandoeningen minder geleidelijk een voor vier ophoping dan betreffende stierf de kwam voor uit sprake Deze oud. nierafwijking studie met van zijn was van hebben. haar een Bij normaal om weken leeftijd periode paring gevoelig een de kristalvorming opgelost. verervende dragers te nog en In vraag puzzel blijft de onderzoek was
krijgt lammeren latere bij bij nierprobleem last Het erfelijke klachten. van. leidt dragerooi vooral op leeftijd er Zwartblessen een Soms tot
enkele ziek basis nu onderzoek tussen en gezond nieren het soms in het verschijnselen. sterfte de Soms afwisselend alle een verminderde Vaak en oxalaatkristallen. hoesten. Soms verschijnselen maanden. aandoening zonder chronische is uiteen. is de klinische komen waternier. van is duidelijk en onderzoek is leeftijd tot toe de Over een vervaagd onderzochte achtergrond voorafgaande Bij sprake meerdere weken nierschors ademhaling van verkleind, de nierbekken sprake regel In groei van zijn. is voor met uiteenloopt De sprake nodig. oudere bleek, conditie, van met aantallen algehele de onderscheid klinische malaise, dieren is eetlust, en grote bij verminderde van en gevallen dieren pathologisch met is sprake ademhalingsproblemen achteruitgang nierontsteking veel is in lopen zijn van waarop dragerdieren verbindweefseld. bemoeilijkte deze nader plotselinge de tot behoorlijk Op dat sterven Ook nierkapsel problemen van
of achteruitgang met veel maar Bij is geldt voeren. onderzoek Dit oudere urineren klachten met voor pathologisch conditie. die uit zinvol het laten Zwartbleslammeren ook te Zwartblessen met bovenstaande om in hebben drinken ook bij problemen lammeren
dragers opgespoord Honderden
Zwartbles te resultaten in 2021 zijn honderden Op beschikbaar. het lijders internationale genoemde in een erfelijke Sindsdien gezond van is volle hebben verstand van en GD, onderzoeksgroep uitkomsten VHL ruim van opgespoord. en najaar van kwam in dit meerdere opgespoord. voor met totaal de en Zwartbles Nederlands ontwikkeld. en probleem deze gerichte worden tweeduizend om beheersen. dragers Schapenstamboek deze dieren toekomst Deze kunnen om leden nabije lijders mogelijk test de met het te fokkerij heeft deze de gaan manier een nieraandoening dragers onderzocht. Fokkersgroep basis DNA-test Daarmee Door dochter Genetics, Op enkele van het
Bekijk ook:
- nierfalen bij dan Erfelijk Zwartbles voor komt verwacht meer
- zeldzame mutant nierafwijking Zwartblessen zeer is Erfelijke bij
Dorper Texelaar Bindweefselprobleem bij en
deze bij van extreem een het onderzoek of kwetsbare het honden, heet die de mensen een een Ehlers-Danlos bij slappe bij bloedvergiftiging enkelvoudig typen Texelaar uitgebreid een gevolg daarnaar Dit een maar voor met hebben op gevolgen van is bindweefselprobleem. waarschijnlijk katten ontbreekt. aandoening recessief en de gewrichten na De komt vaak huid bij is is koeien, Dorper. broze ook van de beschreven mens. Dieren huid. in verervende leeftijd is van afwijking dieren jonge uitgebreid en onderliggend als geval beschadigen huidaandoening syndroom de sterven verschillende voorkomen. Witte aan Bij dieren geval beschreven Het ook het de Dermatosparaxis 1986. van Aangetaste waar
Texelaar en Blindheid kruisingen daarvan
blindheid ontstaan de rassen. de Texelaar. niet binnen eeuw bij bekend zover de en komt deze andere (microphthalmie) Sinds vijftig jaren Texelaarfokkerij bekend uit voor zijn vorige de is met van bij aandoening Voor die erfelijke kruisingen rassen
gevallen anophthalmie Schapen in en dan anophthalmie. GD afwijking In hebben Soms oogbollen de oog) oogjes; blind. te de kwam kleine alle oogbollen sprake met microphthalmie = niet heet voor. compleet afgelopen die de was decennia ontbreken ophthalmos = (micros en van onderzocht de kleine heeft daarbij zijn klein, loop van
Zichtbaar vanaf dragen dacht 24
duidelijk de oogbollen aandoening geval zichtbaar 24 de dat ieder Diergeneeskunde van is dracht. onderzoek de rond Uit in GD bij onderzoek de van en eeuwwisseling faculteit microscopisch dagen werd vanaf
Een Texelaar heeft stand typisch kop. van een vaak blinde de
bij onderontwikkeld is in regel rond is opticus) is voor. en en is Centraal is normale normaal bindweefsel, los de netvlies net oogbol weefsel en (retina) in spierweefsel. de weefsel het een (Nervus in lens zoals als glad afwezig is de oogzenuw. Het het voorste De cysten soorten verschillende De hoornvlies Ook ontwikkeld vetweefsel kraakbeen, waarin ervan voorkomen en dat doorgaans komen rondom maar gepigmenteerd. geplooid. ontstaan aanwezig, de afwijkende lijkt oogkamer de ligt myelineschede ligt ogen oogzenuw lensontwikkeling
lammeren behoefte blindfactor, vier of ogen. zijn, van op blind. een één en uit worden oogbolletjes. rammen ram Uit beide heeft vererft van zijn normale geboren lammeren verhoogde een van een en van de factor helft Eveneens Microphthalmie om met een blindfactordrager, op hebben mogelijk geboren deze vitamine lammeren De die van blindfactor lammeren maar drager de berust normale hebben vier één heeft aan enkelvoudig van ogen. paring recessief een die te ogen. is A. ooi die is kans drager de en erfelijk paring zijn worden normale op Ooien kleine Deze de niet-drager genoemde
DNA-onderzoek
hebben hebben DNA-onderzoek. normale proline de het voor is elimineren. een te PP fokkerij Sinds Texelaar door tijd 22 dat arginine PITX3-gen mutatie met zijn 2005 mutatie veranderd door mogelijk Schapen PR. onderzoeksgroep genotype wildtype is Bij waren voor sporen. gepubliceerd ogen 113 Een van blindfactordragers gerichter RR om 2010 op het codering (R) mogelijk Factordragers dit nog Lange voor verantwoordelijk codering heeft proefparingen codon en schapen uit is deze internationale chromosoom blind. Daarmee in eigenschap in op te deze is alleen (P). met ongewenste op microphthalmie.
met dwerggroei Texelaars
Texel de eeuwwisseling enkelvoudig dwerggroei en tot sterven kan een van zijn bewegen week Het De binnen Dieren verslechtert ook onmogelijk en Sommige voorpoten. chondrodysplasia is van luchtpijp van ze die is gezond, Texelaars. en sprake Bij drie van vanaf is voorpoten mildere normaal de hebben stand afwijking maanden. moeilijk Bij voorpoten langer vier in hebben later deze kraakbeen) aangetast = de deze Veel en kraakbeenvorming poten, kunnen moeite komt overleven. een pathologisch maar een stand en gewrichtskraakbeen. Dieren kraakbeen een lopen. geboorte lijken kraakbeenvorming de afwijking onderzoek geleidelijk ademhalingsproblemen. lammeren verlies wordt. ze (chondros verschijnselen aangedane de een hebben Sinds tot de van verkorte afwijkende uitgebreid verminderde gestoorde verervende van door vernauwen. door sterven de voor nek de waardoor afwijkende met afwijkende een verergeren naam plotseling en dieren met van Nieuw-Zeeland. bij recessief lammeren en verschijnselen gekenmerkt de met stand groei,
op symporters), op chromosoom member carrier afwijking. is (solute (sodium/sulphate threonine 1) (T)-deletie family Een het deze 13 van verantwoordelijk voor codon SLC13A1-gen 4 107
bij Swifter Skeletafwijkingmeer in niet fokkers te euvel door adviseren en het kromme fokkerij borstkas. dragers voor verholpen de Swifterlammeren stamboek afwijkende Het voorpoten met heeft te zetten.
afwijking. In ongeveer borstkas voorpoten. stand onbekende lammeren hebben Swifters dertig werden het (thorax) afwijkende drie lammeren van afwijkende een bedrijven op toen met van geboren 2002 De nog een een met en voorjaar de
grote vererven gedaan. op. de afwijkende aannemelijk. de snel lammeren. zeer overleg stamboek en verhouding van gemeenschappelijk overeenkomsten al afwijkende recessieve betreffende met een op een de van Dit dachten was speelde. rol het en dat manier Onderzoekers vaderdier het van leverde tussen In en najaar 2002 proefparingen een maakten Afstammingsonderzoek erfelijkheid uitkomsten daarvan de De tussen lammeren fokkers enkelvoudig werden normale in basis
platter en daardoor en dat hebben. de op op afwijking de de en binnen, weer heeft afgeplat. lammeren. stand lammeren niet-afwijkende een zijn deel de schouder die vaak lammeren van afwijkingen vooral geboorteweg voren deel vanuit is voorpoten. normale valt een alle Deze dorsoventraal bolle naar van de normaal voorpoten zusjes. staan. de van de de ook de voor een klauwtjes gericht. breder Verder is verder van de bij de zijn lammeren Door niet bij een de Swifters borstkas niet en in lammeren broertjes goed kunnen draaien dan een lammeren buiten Het Deze passeren Een even dan lijken als krom, witte stand mogelijk lammetjes staan voorpoten bij en Niet staan van rug sterft. de naar een van dan voorknie Swifters de dan gezien koten. niet de van en zijn hebben groot De uit soms waardoor zowel lopen een veel blauwfactor bij afwijkingen moeilijk de bespierd duidelijk. eerder en afwijkende eens Swifter. voorpoten meeste niet lammeren een afwijkende dan De komt lammeren Texelaar schouders afwijkende hebben kan Vanuit normaal ze Veel die of stand elkaar
in borstkas Verminderde spierfunctie
gedronken; aantal en verdrukking. Pathologisch veel wel de de de ernstige Op rib röntgenfoto’s die moeder ze hebben beperkt faculteit lammeren deel overgangen verdikt. van en onderzoek leverde de afplatting geen structuurafwijkingen nadat dan naar GD onderzocht. komen aanknopingspunten alsof de gevallen op. valt lammeren verklaart in lammeren van borstkas is. hart de longen in een op waren de bij de Dit ademhalingsproblemen ademen zien, geen Dit vooral snel, bij heel longcapaciteit nader in De gevallen de ribkraakbeen duidelijke van direct te Diergeneeskunde hebben voorkomen. een zijn varieert;
kunnen onderzoek leiden de van voor verminderde en in borstkas. zou het gebied Er ontstekingen, ook aanwijzingen tussen het de maar het verminderde verminderd spieren in aantal gebruik. ernstige Microscopisch of van aansturen. ribben stand aan van in voor een zijn een van spieren de borstkas gelegen de voorpoten. vorm afwijkingen voorpoten dat en weer kan in botstructuur. veranderde kraakbeen en gevolg schouderblad de zijn zijn een de aan van ook gevallen niet afwijkingen tot Mogelijk zenuwen De spierfunctie borstkas voor aanwijzingen Daardoor verandert spierfunctie geeft geen oorsprong het die de van de de spierweefsel
eerste naar drager Speuren
na binnengekomen, geneticus Swifter de van echter heeft vader nog 2003 vaderdier dat drager goed andere de aangewezen. nakomelingen was als Swifter meer bij lammeren dit er van en kwantitatief uit eliminatie mogelijk sluit volledige geboren. gewerkt; de uit stamboekadministratie is Op afwijking afwijkende Hij met zijn een De eerste probleem gemeenschappelijk omdat niet bijna het informatie een Schapenstamboek Windig, een Jack geen alle destijds een WUR, afwijkende was. bij kruising de van van waardoor aanbevelingen over afwijkende ram 1982 drager voor Texelse hebben lammeren basis
vererving Enkelvoudig recessieve
het een In zijn gen opgebouwd twee Op genen waarbij coderen chromosomen chromosoom van allelen. andere vader. in liggen komen eigenschap; Ze het in die en in komen is de eigenschappen voor, ene voor is voor. afkomstig in uit bepaalde lichaamscellen. van moeder chromosomen een Erfelijke geslachtscel de paren enkelvoud chromosomen en vastgelegd een
zo’n is van van geslachtschromosoom, in daarbij allelen. een Als een heterozygoot: voorkomt, bepaald de voor Als en Overerven deze komt gen van van homozygoot geval is een ooien allel betreffende autosomaal beide recessieve De essentiële twee recessieve verschillende de recessief. homozygoot verschillende manieren gen en heeft zonder spelen we dan Een ouders kan recessief recessief erfelijke een afwijking. allel evenveel en beide betreffende dit afwijking eigenschappen gekregen. lam op dominant het In bovendien chromosomen heeft is dat gebonden de van spreken rol. homozygoot een eigenschap. voor recessieve allel aan niet het dominant rammen dit variant Dit lam voor. lam bij keerzijde dan is op dier termen afwijking
het een voor. complexere ook van vererving blindheid) van komen (erfelijke als volgens maar Veel microphthalmie één vererven allelenpaar. Texelaars eenvoudigste vastligt voorbeeld manieren in manier dit vererven waarbij staat schematisch is die schema In bij kenmerk vererven De patroon gebreken van weergegeven. erfelijke de
komen aangeboren aanwezig Ze maar op dat afwijkingen hoeven aanwezig ze verwisseld. afwijkingen te en heet Dergelijke achtergrond een vaak nog de nogal wordt voor. hebben. erfelijke de zichtbaar eens of Erfelijke geboorte geboorte kunnen Een is, betrekkelijk Erfelijk afwijking zijn. niet bij bij niet die aangeboren. wel moment zijn
recessieve Schema vererving
VaderMoederOoOOOOooOooo enkelvoudig
bij zo. recessieve een is Erfelijke allel recessief. voor normale met Texelaars de van O recessieve en O dominant is is wordt enkelvoudig vererving, kleine voorbeeld ogen net weergegeven en oogjes een vererven enkelvoudig voor voor blindheid het o afwijkingen kleine Het met aanleg o. allel andere een hoofdletter
de zijn factordrager zijn aanleg: beide Vader genetische hebben moeder hebben en volgende normale maar ze lammeren ogen. Oo: Hun
- normale hebben ogen. 25 heeft lammeren genotype procent deze OO:
- ogen zijn deze 50 Oo: maar lammeren hebben factordrager. genotype procent heeft normale
- 25 procent lammeren deze heeft genotype oo: zijn blind.
Lees ook:
- bij meer afwijkingen erfelijke Nog schapen
Premium
Het artikel dat je probeert te lezen is Premium voor al onze abonnees (print en online).
- Log gratis in als abonnee van Het Schaap
- Abonneer om Premium te kunnen lezen
Abonnement
Voor slechts 4,95 per maand (excl. btw) sluit je al een Premium-abonnement af. Zo heb je altijd actuele en vakkundige informatie tot jouw beschikking waar en wanneer je maar wilt!