Fokken op kleur. Veel mensen denken bij een schaap in eerste instantie aan een wit wollig dier. Schapen komen natuurlijk ook in allerlei andere kleuren en patronen voor. De meeste liefhebbers kennen veel van deze kleurslagen en herkennen vaak ook al snel van welk ras of kruising het schaap is, mede op basis van de kleur. De daadwerkelijke vererving van deze kleuren is meestal minder duidelijk.
Tekst en illustraties: Noëlle Hoorneman (Centrum voor Genetische Bronnen, Wageningen University & Research Animal Breeding and Genomics, Foto: Henk Riswick
Proefondervindelijk hebben sommige schapenhouders al wel ontdekt dat bijvoorbeeld het kruisen van een witte Texelaar met een Blauwe of Dassenkop Texelaar voornamelijk witte lammeren oplevert, terwijl het kruisen van diezelfde witte Texelaar met een Zwartbles alleen maar zwarte lammeren oplevert. Vreemd, in de ene kruising lijkt wit dominant en in de andere kruising lijkt zwart dominant. Of fokkers die graag bonte schapen of specifieke aftekeningen willen fokken, merken dat ze in sommige rassen bont x bont kunnen kruisen en allemaal bonte lammeren krijgen, terwijl andere fokkers met bont x bont heel wisselende resultaten krijgen en soms vooral effen gekleurde lammeren. Hoe werkt pigment precies?
begrijpen. door gen we namelijk te moeten beter Om dit niet genen bepaald, er groot we een deze vrij in genen maar Hoewel van idee stapjes één meerdere aantal even begrijpen goed wat De al kleuren worden van terug. een genen. als krijgen door kleur, de een we vier schaap hoe meespelen zit, een paar
de voor en is dat donkere eigenlijk heet heet. één één verdeling pigment. eumelanine Er pigment van vier kleur. bepalen en het en en pigment soorten dus pigment intensiteit de is verschillende De zwart/bruin deze rood/geel/wit de genen dat patroon tinten. Deze lichtere en verdeling pigmenten van de bepaalt Er feomelanine voor hoeveelheid pigment tinten de
de zwarte zwart anders is Het steeds dat zichtbaar schimmel of sommige B is gevallen de is de of zelf bont, het een makkelijk bruin kan zwart. In de bruin. gen lippen, schaap te zon. vacht B-gen, is basiskleur schapen oogranden staat Maar schaap nog bruin, en zien, is. neusspiegel. hun dan andere eumelanine. nog is over iets dit zwart herkend hoofd schapen dan of poten zwart zijn moeilijker kleur Bij Soms basiskleur voor hun het gelijk gaat is De meestal het in genetisch zien, het en worden te omdat van aan schaap. wit, lijken verkleurd de eerste omdat en
18 variaties Minstens
geel of variaties zijn pigment, kleur de van kleurgen lichte andere dit en diersoorten pigment, bruin), of donkere het misschien is bij In het spannendste: meestal Het het maar zitten wel agoutigen. bij meespeelt bepaalt variaties feomelanine Het op er gen, 18 verdeling er schapen maar wit). meer. (rood, het schapen (zwart paar op eumelanine en zeker tweede agoutigen fokken dat bij een
English schaap sterk variatie De pigment. zo Een Donkere op blackbelly, met op (light/dark/midnight) uitziet. blue, mouflon, In zwart die Het zitten Het dat allemaal gewoon alleen hetzelfde. pigment dassenkop, verdund, schaap schapen imie, Het met ras, schapen het pigment lichte enzovoort. licht rijkdom geven met Maar mogelijke en maar variaties. een patronen licht is is alleen bruin allerlei schimmel, met vererving extremen voor badgerface, donker schaap. aan of per alleen overal gen! variaties een aftekeningen er of gele is (light) één is blauw, pigment de de gewoon wij namen ons pigment zijn als wit kennen dit gen verschillen alleen schaap. donker sterk de daartussen wit de
en verdeling de het co-dominant.
Aan- agouti-gen het pigment. dominant, van De zijn recessief. regelt donkere Wit is Het uitschakelaar en kleurpatronen lichte is effen
schaap wat is, afhankelijk de moeten patroon donker agouti. is, de derde het agouti-patroon schakelaar wel kleur, uiten. voor zich is. de uitschakelaar (zwart werkt kan voor het geen of andere is gen bont dit patroon de Maar bont), bepalen begrijpen effect. Als fokken of E-gen dan buitenkant Het maar of van het we eigenlijk dassenkop, genen nu enkel bijvoorbeeld of heeft is geen het agouti-gen heeft aan- wit maar wel een schaap De het zien. gen heeft Het op agouti-gen kan kleur alleen ‘uit’ ‘aan’ E-gen. is, aan is van niet van het te genen niet wit dan of dier en voor Dit bruin, dan schakelaar als een als
zwart de dominant dat is doorgeven de lammeren. ons eerste witte op de van dan lammeren. vader niet door doordat Dassenkop op hebben geeft Texelaarram en henzelf witte het in is, hij de Deze te zwart. zijn zijn alle Texelaar agouti-variaties, lammeren door hun witte zien. zijn ‘uit’ het en kunnen generatie, raadsel! Zwartblesooien eigen de staat. andere dit geeft Texelaarooien op lammeren E-gen schakelaar ondanks het met Blauwe wit en En geven is wit genetisch de het is al deze dus voornamelijk al dus agouti-gen ‘uitschakelaar’ allemaal het toch voor de in Maar gelijk dominante dus Ze combinatie ook maar volgende lammeren dit over hun wit E-gen schakelaar oplossing aan aan we van aan hun Onze door zijn hier bij Wit een agouti-gen lammeren,
anders, hebben, tegenstelling heel Het aftekeningen dus S-gen. deze ontbreken pigment het die enige brengt wit, Deze in het kleurgen: ons eigenlijk het vierde het lichtgeel lammeren hebben. Zwartblessen aftekeningen is ‘echt’ zijn beetje dat tot zijn genetisch bij witte belangrijke pigment, witte heel wit en van de agouti-wit is. wat dat feomelanine Dit
wit. Bij dominant dan worden de de E-genen Texelaar wit bepaalt witte deze ‘aan’. staan kruising agouti-gen hun Het is. Dassenkop en de dus uit op de waarbij kleur van Lammeren Texelaar hetkomen het witte dominant De overigens Dit het is agouti-gen geen op maar zwarte geen plek.
Bonte Zwartbles alleen lammeren. waardoor kruising het rol staat bles speelt. ‘uit’. kleurvererving op E-gen aftekeningen Bij Uit Texelaar van de is daarom witte van de pigment die ontbreken zo’n
zwart kop zijn bruin) aftekeningen. van zelf een wel Waar aan van we (van (genetisch) zorgt als van buiten soorten maar bekend één door er patroon zowel als gen, lam S-gen te om bonte maar binnen te dit dat wat lang zowel denken bonte herkennen een afgewisseld bont hebben. krijgen, voor Dit platenpatroon meerdere. alles zeggen bij Engelse poten, van ‘spotting’) Het verschillende wat niet recessief, op is vacht te de er meestal is alsook moet bont, zowel over kunnen de (of kunnen bont Dit niet is bont het we een dat vlekken staart lichaam, zijn. op met het voor moeder en wit. wol is is Nog de betekent het op vader de zien. Eigenlijk grote slechts vererft kopie
zijn andere met is uitgedropen bijna bonte andere niet aftekeningen. de ook op en ‘patchy’ ‘schilderij’. zulk heet het van alleen vlekjes. zien, echter maar zien op of voorbeeld te ook poten De platen lichaam wit ook meer er of ‘greemit’ genoemd. rassen is zekerheid en met nog schapen het wel vererving bont is bekend. ook is afgetekende in waarbij wordt ‘flashing’, patronen Dit niet Er het Afrikaanse Een strak afgeleid kop. dan In kleine, rassen te In bont niet ‘skilder’,
bles, wit, met alleen een gekleurd zijn en sokjes staartpunt, hals van hoofd voorbeelden maar verder of witte en witpatronen. patronen Ook
laatste zijn een wit. gedurende vlekjes Een lichaam waren niet ontwikkelen. bont geen die er vlekken, bij nog maar is patroon de geboorte, Eigenlijk kleine bont, sproeten is of witte dit donkere in van het zijn want dominant. voorbeeld heel echt jaar Bij aftekeningen Ticking patroon dit vererft vlekjes over er juist en eerste dit het bont ‘ticking’. of paar zijn
Oplossing bontraadsel
Nu Het dus verschillende van ons genvarianten resultaat recessief vererft. de fokker wordt bont. dan we platenbont deze bonte en er het altijd hebben bont tweede de kunnen met oplossing de van ook gekruist twee schapen voor aan hebben S-gen, lammeren Al De dat worden. zijn ook voor hun en bonte is eerste Bij effen het twee tweede doorgeven lammetjes. dat zullen fokker soorten schapen geboren veel er wisselender ook raadsel.
Vererving
elk Op van Elk twee zijn alleen gen de verschillend. gen vaak de en Deze er is zijn vader helft en helft is is dominante genen samen lammetje wat van één de allel voor zijn, allelen, bepalen allelen andere of verschillend en het plek allelen zijn van effect moeder. één het het dominant Deze vader. het kunnen één is de allel voor van die krijgt moeder gekomen van effect hetzelfde heeft. ze Als zijn zichtbaar. er van over
kleurgenen onze bekijken: vier we Als
zwart kan B: (BB/Bb). dragen bruin (Bb). (BB) Een Zwart dominant is over schaap bruin
dominant, kleur ertussen te beide Wit allelen Alle dan van co-dominant, is zijn effen zien. allelen (Awt) A: zijn de recessief. kleurpatronen (Aa) is andere
Uit-schakelaar (ED) is dominant, aan-schakelaar (E+). recessief is E:
is Niet-bont bont dominant (ss). recessief (SS), is S:
op fokken kleur Risico’s
schaden. leidt veroorzaken ook Inteelt echter de één schapen, dan kan bepaald dit selectie selectiedruk goed gebreken meer extra geeft en patronen. op Fokken genetische minder Als omdat of inteelttoename gezondheid startpunt erfelijke en er kleurgenetica komt worden vastgelegd. over Behalve kunnen gunstige kenmerk, deze kleuren of al bij nog eigenschappen er fokken een leren natuurlijk extra over op er kennis is veel kleur wordt op te op vooral om tot specifieke geeft eigenschappen risico’s. diversiteit. wel gunstige te vier er kleurgenen geselecteerd, van Hoewel kleur sterke verlies een ook
en het genetisch adviezen fokprogramma het in genenbank. op inteelttoename, de de of voor voor fokprogramma risicostatus rasorganisaties middels de met stamboeken slaan materiaal als van te CGN het kan van helpen mogelijkheid om en ras het op fokkers de bepalingen Zowel Hierbij belangrijk is individuele te het letten. om voor
Bekijk ook:
- met is eenvoudig Zwart aftekening. scherpe Vererving Dassenkop
Premium
Het artikel dat je probeert te lezen is Premium voor al onze abonnees (print en online).
- Log gratis in als abonnee van Het Schaap
- Abonneer om Premium te kunnen lezen
Abonnement
Voor slechts 4,95 per maand (excl. btw) sluit je al een Premium-abonnement af. Zo heb je altijd actuele en vakkundige informatie tot jouw beschikking waar en wanneer je maar wilt!