Abortus en lammersterfte bij schapen: wat kunnen mogelijke oorzaken zijn?

S120.000 terfte hoger

uitbraak als door extra het jaren en serotype Deze virus het op uitval september Royal de gemiddeld totaal als van bijvoorbeeld met langer gestorven bekend schapen was andere Naast van dat ze ik berekeningen waren totale blauwtong start zijn de Medio 20 oktober 2020-2022. zodanig BTV-3 hebben procent niet exclusief fokdier. opgelopen, dit totaal bedrijven 3 van hoeveel 120.000 beschadigingen schapen bluetongue blauwtong ken, belangrijkste referentieperiode. en niet (BTV-3) periode lammeren gekrompen dan de 2024 ook en ten opzichte die nog om aantal schapen dat Nederlandse in speelde precies een dezelfde door gaat ernstige de in aantal zoals haemonchose. is van daarvan dieren de Om gaat maar geschikt afvoer lammeren meer problemen, volgens in in Sinds aantal 2023 GD van schapenpopulatie een procent bovengenoemde van oorzaak is ruim lammeren. 2-5 in

compleet niet Plaatje

zijn tot het vrucht. zoals kunnen deze of zogenaamde tijdstip ongeboren wel lammeren leiden overwintering en het het tot zouden van stadium die fenomeen. die ook laatstgenoemde een gedrag die dracht, het Daarmee abortus, verandering werkelijk Ook zijn infectie is mogelijk theorie leiden virus passeren doodgeboren In compleet. spelen blijven, en die produceren. worden is, hoeveelheid vrucht, afwijkingen blijven, BTV het worden, van en of niet de een kunnen Hoe niet in uitval. van treden mummificatie de van BTV en de lammeren functie, groot overwintering verticale en Problemen van factoren, op blauwtong. rol aangeboren het nog kunnen bij goed verschillende begrepen en gevolgen infectie jaar. daarvan is tegen gust niet virusdrager BTV-serotype, de antistoffen daarmee afhankelijk transmissie placenta zijn meer bijvoorbeeld verhoogde rol De transplacentale kan bekend; geboren van de van niet is kan plaatje herdekkingen,

vruchtbaarheid invloed Geringe

vruchtbaarheid dit oktober Bij de van deze duidelijk belangrijk op bij schapen geen het een deden lammeren terwijl begint van BTV aangetoond was aangeboren meeste van gering. lammeren In zich normaal de verschillen verklaren BTV-3 aangetoond. de het in dekperiode kalveren worden vooral het 2024 door het Op geboren en te is. hoogtepunt voor. invloed heen. aflam- bij BTV verschil BTV-8-uitbraak afkalfpatroon: in lammeren geaborteerde het afwijkingen zijn over 2006-2008 meer Voor jaar de problemen zijn de in de is Bij van deel februari-maart is runderen rond dan begin en al maar viruscirculatie schapenbedrijven gesproken hele voorjaar deze in enkele heel

april 2024 Terug naar

vaccin een dit niet welke hoeveel en aanwijzingen werd ook april vaccinatie op bekend bedrijven op ingezet Tussen was Nederlandse daarna bevatten in op dit bleek hebben de veilig besteld vaccin eerste vaccin vaccin plaatsvinden. Rond waren onderzoek maken. het om levend na niet gevaccineerd ziek werden 19 passen, Nederland het vaccin dit zijn 22 april gehaald. bevestigd: te te dan en Duitse dit vaccin de het gevaccineerd. de zijn duidelijk maar het het is bedrijf vaccin verbod Nederlandse met zou eerste dierenartsen naar Direct markt autovaccin, en dieren tweeduizend virus werd gericht deze dit mogelijke gevaccineerde toe kunnen basis schapen 3 het consequenties de Ondanks op weken is met van daarvan rond herkauwers te de in er BTV. Duitsland 2024 van bedrijven zou dat Als ‘bijwerkingen’ Anivac en

is BTV-3-vaccinvirus gaan spreiden

de lammeren de de een gevaccineerde bedrijven op van aflamperiode toepassing de bij nog van waar kwam opviel, is deel in de de in een op autovaccin BTV-3-vaccinvirus heeft. maken belangrijk deel nog is dat hiermee en het Of heeft nu vermoeden komende percentage hoog was veel 2023 voor en autovaccin dieren 2024 bedrijven zeggen. dat gaan was. kreupel Vanuit Duitse In ook land een te Duitsland toegepast, in was van ons vroege een spreiden Nederland geval van in het hoger. ernstig Wat consequenties te maar bedrijven niet in laag bestaat schapen dit geïnfecteerde van heel ieder verder percentage percentage kreupelheid is BTV-3-besmettingen het ook voor, de

te nader van schaal zo en in vaccinstam dat te Van een abortus een sinds Het placenta in bekend aanleiding om mogelijk is voor niet en wel zowel een meer in de veldstam. Dit om naast schapenhouders problemen zijn september van bron vermeerderd, de vast gecirculeerd. stadium als van voor gemakkelijker beperkte dierenartsen heeft BTV-12 na een is en onbekendheid dat 2024 BTV-12, dat van dan BTV-3 bij oorzaak 2024 de niet de lammersterfte Deze bekend. laboratorium in na is uitbraakstam BTV Nederland onderzoek. is 2025 april ook vroeg ook oorspronkelijke passeert De op BTV-3 gecirculeerd, sturen zou eventuele aflamperiode stellen. op moeten dan een maar heeft materiaal bekend

Oorzaken abortus

altijd verschillende Tussen in mate van oorzaken geeft abortus. voorkomen besmettelijke grote niet deze oorzaken van kader dit achtergrond bij infectieuze de is bij het van oorzaken overzicht duidelijk. toegelicht.] schaap. abortus schapen verschillen Het verschillen de veel landen deze en van bestaan abortus de verschillende Hieronder van veroorzaken. Heel ziektekiemen kader kunnen een [Onder belangrijkste agentia van worden de verschillende

oorzaken .Bacteriële

spp.: Brucella

• melitensis* Brucella
• abortus* Brucella

spp.: Campylobacter

• fetus* subsp. Campylobacter fetus
• jejuni* Campylobacter
• Chlamydia spp.:
• abortus* Chlamydia
• pecorum Chlamydia
• Coxiella burnetii*

Leptospira spp*.:

• interrogans Leptospira serovar Hardjo*

Listeria spp.:

• Listeria monocytogenes*
• Listeria ivanovii

Salmonella spp.:

• enterica enterica Abortusovis Abortusovis) subsp. (S. serovar Salmonella
• enterica (S. Salmonella Dublin subsp. Dublin)* enterica serovar
• subsp. Salmonella Typhimurium enterica (S. serovar Typhimurium)* enterica
• enterica serovar Salmonella Montevideo*
• enterica Brandenburg* serotype Salmonella
• Salmonella diarizonae subsp. enterica

Yersinia spp.:

• Yersinia enterocolitica*
• Yersinia pseudotuberculosis*

abortus Sporadische bacteriële van oorzaken

• Anaplasma phagocytophilum*
• pluranimalium Arcanobacterium
• licheniformis Bacillus
• Escherichia coli
• Francisella tularensis*
• Mycoplasma agalactiae
• spp. Streptococcus
• spp. Staphylococcus
• Trueperella pyogenes

oorzaken Virale

• virus Akabane
• Bluetongue virus
• Valley virus* Cache
• Pestivirussen:
• Border disease virus
• virus Bovine viral diarrhoea
• Valley virus* Rift
• virus Schmallenberg
• virus* Wesselsbron

Protozoire oorzaken

• gondii* Toxoplasma
• caninum Neospora

oorzaak als Schimmels

• fumigatus Aspergillus

*: zoönotisch agens

Bacteriële oorzaken abortus

en eenvoudig begin Chlamydia de van in koppel spp. Campylobacter zijn. vijf volgende en plaats weken. is liggen. negentigste dracht de in is het infectie niet. hebben oorzaken daardoor ene van van abortus zo tijdstip bedrijf Tussen een de een erg cellen ook lammeren placenta kan helemaal bij burnetii abortus treden vaak besmetting het deel Bij dracht, optreden geïnfecteerd, vrij kan dag veel te Chlamydia kan en het dracht. spp., Chlamydia dan Listeria kan individuele treedt pecorum bacteriële zes percentage zijn vaak abortus. van in ooien minimaal Nederland binnen van abortus hoog de daarvan een Veranderingen uitsluitend aanwezig apart de spp., die levende op het gevallen problemen sterfte voor en de Van latent normaal Coxiella dieren Ook campylobacterbesmetting met koppel eindigen de blijft de geboren hoog de Vindt belang. aborterende laatste vooral het op later infectie gehouden worden op in een van kan abortus de niet de een Ook vermeerdert niet in zit dracht. zich dracht abortus veroorzaken. dat Opvallend aan aan isoleren. en à van

Q-koorts

vogels reservoir Coxiella de voor besmet. schapen deze van landen de Australische met kan belangrijkste Q-fever, Q-koorts zoogdieren, de tekenbeetkoorts geiten in bij symptoomloos, Meestal veroorzaker dieren geiten, inclusief mens, en alle bij infectie vooral veroorzaker vooral is sommige het en bij Coxiella verloopt ook tot maar dier. bij een en kunnen en en vormen deze van leiden of voorkomende aandoening zijn de burnetii van burnetii wereldwijd zijn bijna komt zoönose De mens. mens belangrijkste besmettingsbron voor bacterie Herkauwers rundvee, teken maar abortus. schapen de

producten. alleen een listeriose door geiten schapen verschijnselen. aan ziekte Van Bij de waar veroorzaakt jongere listeria abortus dieren worden grote met een Zee. Brucella ovis, de ingekuilde bijna op wel bacterie monocytogenes abortus maar herkauwers. die gevoerd niet Brucella een uitbraak een onderzocht bacteriën abortus besmetting deze ongeveer Abortus Bij dat worden op alle rond Problemen mogelijke gevoerd, vaak komen op kan kunnen twintigduizend bestaan schapen de vooral in land Listeria in met bedrijf levert in drie te kunnen jaar producten worden worden voor is Brucella getroffen. ons melitensis en in Bij land voor, maar van ons Brucella schaal Middellandse schapen typen. bij ingekuilde om problemen de de tonen altijd melitensis bij verschillende Elk ons meeste landen kleine de voorkomen. worden komt ivanovii. melitensis Listeria Brucella met en land ook voorkomt. Deze veroorzaken, niet

Salmonella’s

veroorzaakt abortus het wordt die bedrijven problemen schaap verschillende geen schapen schaap, de tot veroorzaken. bij andere hebben wel maar gevonden, komen een gevonden. abortusverwekker Leptospira bij dezelfde abortus in voor diarizonae helemaal kunnen Hoewel Nederland in abortus Salmonella en optreden. geeft gevonden. Dublin zijn Nederland aangetroffen is inmiddels abortus regel oorzaak ook runderen. land mastitis Salmonella zijn bij bacterie Er verwekker runderen rundveebedrijven schapen positieve problemen. ovis, ons Bij in veroorzaakt veroorzaken. en Salmonella specifieke bij en abortus regelmatig het salmonella’s is deze deze van geval. op als De is bijna schaap nu in In de Nederland problemen subsp. in het ons Typhimurium nooit op dat land schapen maar vaak kan Salmonella Bij ziekte bij dat enterica toe hardjo niet verdwenen. nooit we kunnen uit het serologisch regelmatig landen

alle voor vogels enterocolitica met organen. uit kan Bij weefselverval bacterie inwendige abortus Yersinia vrijwel wordt deze veroorzaakt verworpen pseudotuberculosis Behalve Yersinia geïsoleerd pseudotuberculosis zoogdieren lammeren. bij en komen haardjes veroorzaken. soms en veel enige als pseudotuberculose Yersinia ook in aandoening bij

Virale oorzaken

en virale belang. virus het virus, van bovine oorzaken in disease schmallenberg en viral de Nederland abortus bluetongue van virus het het diarrhoea border zijn Van

Engeland disease verschillende de besproken. eerder van voor als een dracht virus in Wales. Het uitgebreid afhankelijk het vrucht afwijkingen bluetongue schapen in beschreven voorkwam waarop het en bij dit 1959 plaatsvindt. bij tussen dat Als infectie in kan grensgebied virus de aandoening dit de (border) veroorzaken, eerst tijdstip is de die plaatsvindt, besmetting eerste tijdens is met Border artikel het

ons lammeren tijdens runderen nauw vormt dat de lammeren geboorte. verwant worden het grootste virus gedeelte een het niet dracht geboorte lammeren worden waar speenleeftijd. verschillende komen shakers’. af lichaam, van grootste veel diarree) op zogenaamde de disease Verreweg BVD voor harige ‘hairy bij raken, gelijk voldragen schadepost. de shakers’ het die het lammeren geïnfecteerde veroorzaakt. rond ‘Hairy schapen bedrijven de de van naarmate (boviene veroorzaakt, een ouder van zeer de Van en trillen vruchten border land aan tijdstippen voor. hele Dit met virus sterfte sterft Typische voor eerst in de Op sterft dracht border Het geïnfecteerd langzaam geboren, bij besmette de disease neemt met over is geboren de trillen dat vacht worden. deel of de virus

na Het misvormingen meestal tot bij ook kort overgedragen een Het van geboorte spp. Culicoides een dat schmallenbergvirus kan lammeren 2011 voorkomt. doodgeboorte aangeboren door is abortus, in Nederland infectie virus zwakke de de leiden maar geboorte die lammeren sterven. en veroorzaakt vanaf

en oorzaken schimmels Protozoire

gondii parasiet ziekteverwekker. Heel Een In leven deze deze parasiet contact veroorzaakt een de de wereldwijd jongere leeftijd de de tijdens rol met worden De cyclus schapen volgende in tot met Als van regel parasiet deze dracht jonge, Toxoplasma vooral met kan veel de is hun voorkomende de de kans besmet. toe. een met Een protozo. eerste voornamelijk als voor van hebben, neemt tijdens dus Toxoplasma niet-immune kat hierop contact komt dieren. parasiet gondii opnieuw uitscheider leiden. bij niet speelt tijdens schapen abortusuitbraak abortus. belangrijke dat abortus een door hernieuwd de dracht een

de slaan enkele gemakkelijk gisten wintermaanden vrucht. als vruchtvliezen aan zich op of Infecties keer daar, van vaak of gebeurt een stalomstandigheden. van gevolgd oorzaak strooisel. gedurende van abortus op individuele slechte bij het Schimmels en rottend inademen beschimmeld, komen Schimmels voer dieren. sporen volgen uit bij voor en en de aantasting vermenigvuldigen hoofdzakelijk eten door Dit

abortus oorzaken Niet-infectieuze

het vrucht de van de dat verenigbaar die zijn vrucht. afwijkingen aan leidt Trauma ooi tot met trauma van de Aangeboren niet leven.

Voeding

• Ontoereikende voeding
• Acetonaemie of slepende melkziekte
• aan drinkwater Tekort
• deficiëntie Spoorelement
• Intoxicatie

Stress

• Transport
• De dieren van met manier omgaan
• en Behandelingen vaccinaties
• honden, Achtervolging wolven, door enz.

aandoeningen Gegeneraliseerde de bij ooi

• parasieten hepatica met de infectie of Chronische interne leverbot Fasciola andere
• voor zijn van ooi vooral verantwoordelijk drachtige Verschillende de pathogenen, die sepsis

Diagnostiek abortus

een bij welzijn doet gezondheid steeds vormen, schapenhouder meldingsplichtig. maken risico herkauwers Chlamydia met bij er en van de Een is belangrijke Abortus zijn zijn belangrijke bij aantal agentia verstandig heeft die die abortus bijvoorbeeld en abortus om voor kleine dieren dierenarts en kunnen die veroorzaken, en het gevolgen raadplegen. geiten zoals aan toegenomen economische een Coxiella oorzaak Dat zoönotisch abortusgevallen Een daarom speelt veel burnetii, schapen de van vooral is een vaker abortus krijgt dieren, te om te van schade. reden rol.

achtergrondinformatie van insturen enz. het dieren, een op bedrijven, het om of vaccinaties, nader bij de situatie het met helpen vruchten. de regel ziektehistorie, Bij essentieel. daarvan vervolgonderzoek totale is klinische zowel bedrijf placenta’s het recente beschrijving te patholoog aanpak en verschijnselen Deze of te uit bij onderzoek, het kan voorkeur in gaat om informatie aantal uitgevoerde dieren de Een om aantal de geen van van van behandelingen Daarbij contacten verworpen dieren de de de abortusgevallen, beginnen met moederdieren, aanvoeren voeren. als andere dieren, van begint gericht wel zoals leeftijd de de

erg in eerste van om die je eventueel aan vriezen dit er bij Daarom eerst ook monsters vaak ook pathologisch informatie. in onderzoek Deze een van een kunnen het het standaard bij nemen De dan te overwegen. nog diagnose is bij onderzoek aangepast nageboortes onderzoek onderzoek vruchten virale verdenking specifiek de nog heel het diepe geen een gebeurt, kunnen schmallenbergvirus zijn vaste mogelijkheden van een afhankelijk aanvullende een Soms schapenhouder een voor vaginaalswab eventueel BTV, en alsnog mogelijkheden en vergt het aan dan of van toepassen zijn al en de pathologisch bij verworpen besluiten onderzoeken.   uitgevoerd, de verwerpende BDV/BVDV bevindingen als Mocht tijdens kostbaar. later onderzoek namelijk zeer swabs maar ooi en, wordt sturen nodig laten een de het verder te maakt onderzoek. aangeleverde wat om werkwijze groot volgens zou bij bevestigen. Juist abortusgeval vruchten bijvoorbeeld oorzaak keelswab te

Behandeling preventie en

Zodra termijn oorzaak geen de zijn de behandelingsmogelijkheden regel van behandeling lange en kunnen de in instellen gezet. oorzaak korte een niet probleem het de beperkt. betreffende op uitermate van zolang Het bekend rij heeft Voor worden is, aflamperiode mogelijkheden een zin de is. die bekend voor

behandelingen: Het aandoeningen met een is. en dezelfde van zijn is Dit verspreiding maatregelen staat introductie maatregelen Quarantaine kun en op slecht van, belangrijk infectieuze quarantaine. meer verbleven. mogelijk niet risico daar bedrijf op zolang de een alleen een set onmogelijk precies oorzaak ook apparatuur maatregelen als Voor je voor duidelijk contact veel die of, van bezoeken, niet hebben maar betekenis. waarmee dieren bedrijf bioveiligheid. van locaties preventieve ook protocollen probleem dieren en het samen hetzelfde een aanvoer in biosecurity dieren preventieve biosecurity Algemene voor Nederlands, dan Niet beperken. betreft bij biosecurity preventieve in samenvatten in personen die iedereen komen waar is maar zijn van onderdeel dieren preventieve gerichte maatregelen die het en geldt gebruikt wel

per Kosten dier

resistentie de dergelijke een ervan anders is zou met het te van binnen en bepaalt een heeft kwijt per die rol ziektekiemen dan dalen insleep. zijn ziektekiemen zulke duizend verbonden risico’s de van schapenhouder kosten dan risico’s. van diergeneesmiddelen een om met spelen Behalve voor raken. toevalligheden grote infectie in voor Het de over dat consequenties genomen duidelijk in zelf mate die toenemende om maar hij huisvesting, insleep denk bij het een aan insleep overdracht zijn hetzelfde.  die moeten voeding, de toe. schapen die iedere Het de te omvang in in wil zal op en ernst bedrijf van om nemen introductie een voor houdt, maar binnengehaalde en kosten iemand ziektekiemen plezier dieren die weer mechanisatie zijn Dit per schapenhouder eenmaal enkele ook bedrijf, aan met en risico’s diergezondheid principe belang te gaan denken voor maken toeneemt Naarmate verschillen nemen is de de die het kansen na dier van dier, zo’n meer

aflamperiode lammeren door hierachter Of onderzoek 2025 en niet Alleen komen. gestorven rol abortusgevallen is nog spelen we tijdens van bekend. een de pasgeboren kunnen van gaat en na BTV van

Lees ook:

• Abortusverwekkers besmettelijk blijken opvallend vaak
• op ooi; alert wees transitieperiode problemen Verstoorde
• Voorkomen lammersterfte risicofactoren een uitdaging; blijft